Maqueda

Ito’y isang pamamalakaya! Pagmamapa sa dagat ng Maqueda gamit ang mga istorya. Bagama’t may kani-kaniyang babaw at lalim ang mga kuwento, lahat ay pinagtatagpo ng alat ng dagat at alak sa hapag. Mga tauhang sinanay na sa pagsuray-suray ng mga bangkang pangisda na kahit pa nakatira sa lupa ay matagal nang minamanipula ng dagat ang pandama. Nakikitulak tayo sa kanila sa baybay para maglayag sakay ng kani-kanilang bangka. Sa huli ito pala’y paghahatid sa atin, sa sarili nating mga dangop sa kani-kaniya nating dagat. Samantalang nakikinig lang naman tayo sa pamamangka ni Nap sa aklat na ito ay nilalango na tayo sa pakikilangoy ng mga tauhan para sa kani-kanilang boya, ice box, at iba pang mga naiwan at itinago sa dagat. 

Balbal at bulgar, bastos at malansa ang bibig ng mga tauhan. Subalit naroroon ang hiwaga ng mga kuwento ni Nap, nasa kaniyang wika. Katulad ng dagat, na hindi matatagpuan ang kaganapan sa pagsasalo ng alon at baybayin. Nasa kaibuturan ng dagat nakaplanta ang kaluluwa ng mga kuwento.

Nagtagumpay si Nap na ipakita ang Maqueda sa atin.  Mi ultimo, karamihan sa mga Catandunganon ay namamalas lang ito sa tuwing sasakay ng Calixta paluwas o pauwi ng isla. Ang aklat na ito ay isang piraso ng Maqueda.  Isang pagmamarka. Paniningkayad sa kung gaano natin lubos na kakilala ang dagat. O marahil isang paglilinaw na matagal nang napaliligiran ng karagatan ang ating pandama.

Si Emmanuel T. Barrameda ay awtor ng P’wera Bisita

Lugar, kondisyon, kalakaran ang Maquedani Nap Arcilla na humihinga ng mga karaniwan na nakaligtaan kung kaya’t nanggugulantang sa kanilang lakas at dahas. Pinakinggan ni Nap ang mga karaniwang kuwento ng komunidad: ng isla; ng mga karaniwang tao: mga magulang at anak ng bangka, at ng mga tauhan ng dagat, ang dagat mismo “na hindi araw-araw namimigay”: ang mga isda. Nararapat itanong: ano ang ginagawa ng mga kuwentong ito? 

Isa, binabasag niya ang mito ng idyllic na isla. Walang liriko rito kundi lutong ng Inang-Wika sa mga diyalogo at deskripsyon, at mahika kapwa ng kanilang partikularidad at komplexidad bilang ecosystem ng mga imahe: “tiyan ng butete,” “reyna ng tamban.” Walang sentimental rito kundi ang halimbawa ng pagsisisid bilang precarious na trabaho at isang pagtatanghal ng pagkalalaki. Hindi ito ang romantiko na probinsya. Dito, sumasabog ang lantsa, naghuhuramentado ang dagat, may patrolya sa dagat, ang icebox ay isang teknolohiya, at ang mga karahasan na ginagawa ng tao sa kalikasan at sa isa’t isa, na maging ang kamatayan ng ka-pamilya ay isang panalangin. 

Nagkukuwento si Nap ng ating mga kahihiyan at pagkawalang-hiya sa wikang malalasahan mo ang tunog sa mga ritmo ng mga pantig at pangungusap, sa pamilyar na porma sa pahina, sa isang pangarap na pantalan ng ating mga pagtatagpo. Tagay!

Si Genevieve L. Asenjo ay awtor ng Lumbay ng Dila.

Malinaw na dalubhasa si Nap Arcilla sa milieu ng pamumuhay sa isla at dagat. Kaya’t hindi napunta lamang sa pagroromansa sa biyaya ng dagat ang mga kuwento. Ikukuwento niya ang mga itong rumirenda man ng mga siste at sinematikong deskripsiyon, tulad ng isang bihasang mangingisda na tantyadong humihila ng lambat, walang-preno naman niyang sasabihin sa atin ang lahat ng tinik at kaliskis ng galit, senglot, sabog ng bomba, pag-ibig, libog, at iba pang bwakananginangyan, para makita natin ang katotohanan sa bawat kuwento. 

Hindi takot mangwasak ng lambat at mambutas ng bangka si Arcilla. Ipararamdam niya sa atin ang bawat lansa, ang lahat ng lansa. Lalambatin tayo ni Arcilla para patunayang may mga tunay na kuwento ng buhay na araw-araw namamatay at binubuhay sa dagat. Inuumpisahan nang muli ng “Maqueda” ang pagtatangka na punuin ang matagal na nating vacuum sa mga kuwentong-dagat sa panitikan at kamalayang pambansa. At si Nap Arcilla ang isa sa mabisang nagpupuno nito, at nangunguna sa bagong-henerasyon ng mga kwentista sa bansa.

Si Ferdinand Pisigan Jarin ay awtor ng Anim na Sabado ng Beyblade at Iba pang Sanaysay.